Almanya’da geriye kalan son üç nükleer reaktör de bugün kapatılacak. Bu adımla birlikte Avrupa’nın en büyük ekonomisi, nükleer enerjiden tamamen vazgeçmiş olacak.
15 Nisan 2023’te son üç reaktörün de kapatılmasıyla Almanya’da yaklaşık 50 yıl sonra nükleer santraller dönemi sona eriyor. Nükleer güç hakkındaki tartışmalar son yıllarda Alman toplumunu ve demokrasi anlayışımızı şekillendirdi. Çevre tarihçisi Frank Uekötter, meselenin sadece “ucuz enerji” olmadığını söylüyor. “Bunda hukukun üstünlüğü söz konusu, meşru protestonun sınırları söz konusu. Aynı zamanda, gerçekten içinde yaşamak istediğiniz toplum türü üzerinde anlaşmaya varabilmek söz konusu.”
Nükleer karşıtı hareketin başlangıcı
1970’lerin başında, petrol krizinin ardından nükleer enerji daha da önem kazanmıştı. 1975’te, nominal gücü 1.000 megavattan fazla olan dünyanın ilk nükleer enerji santrali olan Biblis devreye girdi. Ancak nükleer enerji santrallerinin inşasıyla, nükleer enerjinin gerçekte ne kadar karmaşık, arızaya açık ve ne kadar pahalı olduğu giderek daha açık hale geliyor. 1975’te ABD nükleer santrali Browns Ferry’de çıkan bir yangın ve 1979’da Harrisburg’daki (ABD) kısmi çekirdek erimesi, inşaat sırasında her zamankinden daha yüksek taleplere ve giderek daha kritik bir kamuya yol açtı. Uyarıcılar başlangıçta neredeyse hiç duyulmazken, her yeni inşaat projesinde direniş daha da güçlenir. Nükleer enerjiye karşı, ülkenin dört bir yanında yurttaş inisiyatifleri oluşur.
1975’te bağcılık yapan küçük Whyl kasabasının çiftçileri ve sakinleri, bir nükleer enerji santralinin inşasını protesto etti. Şehirlerden gelen genç insanlar tarafından destekleniyorlar. Tarihçi Astrid Mignon Kirchhof, “o zamanlar uzun saçlı hippi öğrencilerin önlüklü köylü kadınlarla birdenbire politize olmaya ve bu tek konuda bir araya gelmeye başladıkları” bir protestoyu anlatıyor. Bu, nükleer karşıtı hareketin ilk büyük başarısıdır: Planlanan nükleer santral inşa edilmemiştir.
Whyl’daki protestolar büyük ölçüde barışçıl geçerken, 1976’da Brokdorf Savaşı olarak anılan protestolarla artık güvenlik güçleriyle çatışmalar yaşanmaya başladı. Yaklaşık 30.000 kişi, Almanya’nın kuzeyinde yapımına başlanan nükleer santral inşaatına karşı gösteri yaptı. Kitle çiftçiler, çevre korumacılar, öğrenciler, siyasi aktivistler, bilim adamları, avukatlardan oluşan renkli bir gruptu. Yüzlerce göstericinin yaralandığı isyanlar çıktı.
1981’de Brokdorf’ta protestolar yeniden ilan edildiğinde gösteri yasağı getirildi. Yine de, yaklaşık 100.000 kişi bir araya geliyor ve bu, Almanya’da bugüne kadarki en büyük nükleer karşıtı gösteri oldu. Polisin tazyikli su, helikopter ve göz yaşartıcı gaz kullanmasına göstericiler taş ve molotof kokteyliyle karşılık verdi.
Federal Anayasa Mahkemesi daha sonra gösteri yasağının kabul edilemez olduğuna karar verdi. Nükleer enerji muhalifleri için kısmi bir başarı ve toplanma özgürlüğünün güçlendirilmesi: Çevre tarihçisi Frank Uekötter, “Nükleer karşıtı hareket çok çabuk öğreniyor: Sözlerle, mahkemede, medya tartışmalarında gerçekten bir şeyler başarabiliyor” diye sonuç çıkarıyor olan bitenden.
1979’da Gorleben’deki protestolar sırasında, çok sayıda traktör eşliğinde yaklaşık 100.000 gösterici Hannover’e taşındı. Yeşiller partisi, 1980 yılında Batı Almanya’da barış, çevre ve nükleer karşıtı hareketlerden kuruldu. Ana konularından biri hala nükleer enerji. 1986’daki Çernobil nükleer felaketinin ardından protestolar yoğunlaştı. Tarihçi Joachim Radkau, nükleer karşıtı hareketin güçlenmesine ek olarak, nükleer enerjinin azalmasına neden olan başka faktörler de görüyor. Protesto hareketini “nükleer enerjide gizli bir ekonomik kriz izledi. Almanya’da 1982’den beri hiçbir yeni büyük nükleer santral devreye alınmadı.”
1998’de Federal Meclis seçimlerini kırmızı-yeşil kazandı ve ilk kez Birlik90/Yeşiller ile parti, büyük ölçüde nükleer karşıtı hareketten doğan federal hükümette hükümet sorumluluğunu devraldı. Hükümet nükleer endüstri ile müzakerelere başlar. Hedef: Nükleer konsensüs olarak adlandırılan nükleer enerji kullanımının aşamalı olarak kaldırılması. Hükümet ve şirketler arasında 18 ay boyunca bir mutabakat müzakere edildi ve nihayet 2001 yılında Şansölye Gerhard Schröder şunları söyler: “Az önce attığımız imzalarla, nükleer enerjinin düzenli ve ekonomik açıdan mantıklı bir şekilde kullanımına son vermeyi nihayet kabul ettik.”
2009 yılında yönetimi Angela Merkel liderliğindeki siyah-sarı koalisyon hükümeti devraldı. Yeni hükümet, nükleeri aşamalı olarak devre dışı bırakma yasasını bozar ve hizmet ömrünü uzatmaya karar verir ‒ ancak, 11 Mart 2011’de Japonya’nın Fukushima kentindeki reaktör kazası nedeniyle üç aydan daha az bir süre için iptal eder.
Sonuçta Almanya’da yıllarca verilen nükleer karşıtı mücadelenin, Çernobil faciası ve 11 Mart 2011’de Fukushima kentindeki reaktör kazasının kamuoyundaki büyük etkisiyle de birlikte nükleer karşıtlarının zaferiyle sonuçlandığı ve böylece Almanya’da 15 Nisan itibariyle nükleer macerasının sona erdiği söylenebilir. Darısı Türkiye’de dâhil diğer nükleer santralli ülkelerin başına.
