İşte dünya mirası Phaselis’e beton dökerek ‘Ücretsiz Halk Plajı’ yapacağını açıklayan bakanlık bünyesindeki TURAŞ’ın görünmeyen yüzü…
Yusuf Yavuz
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Antalya Phaselis’te, 1. Derece arkeolojik sit alanı içerisindeki koylarda yapımına başladığı halk plajı projesi kamuoyunda büyük tepkiye neden oldu. Projeyi savunan yetkililer ise iki ayrı koyda ‘ücretsiz halk plajı’ yapılacağını, tesislerin de Bakanlık bünyesinde işletileceğini söylüyor. Ancak Bakanlık bünyesindeki bürokratların kurduğu Vakfın büyük hissedarı olduğu TURAŞ özel bir şirket statüsünde çalışırken işletilen mevcut plajlarda usulsüz birçok tahsis yaptığı öne sürüldü. TURAŞ’ta zimmet, rüşvet ve yüzbinlerce liralık usulsüzlük yapıldığı iddiaları son üç yıldır gündemden düşmezken, şirketin büyük ortağı olan Vakfa 2020’de Mahkeme kararı ile Kayyım atanmıştı. Kayyım atanmasının ardından TURAŞ A.Ş’nin Bodrum’da yaptığı halk plajı inşaatının yapım maliyeti ile yüklenici firmaya yapılan ödeme arasında yaklaşık 1,5 milyon TL’lik fark olduğu tespit edildi. Ulaştığımız belgeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde kurulan şirket aracılığı ile kamu gücü kullanılarak kıyıların nasıl ranta alet edildiğini de gözler önüne seriliyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı geçtiğimiz ay dünya mirası olan Antalya Phaselis’te koruma alanı sınırları içindeki koylarda iki ayrı halk plajı inşaatına başladı. 47.7 milyon artı KDV maliyeti olacağı belirtilen proje kapsamında 1. Derece arkeolojik sit alanı olan koylarda toplam 1139 metreküp beton döküleceği, yaklaşık 300 kamyon civarında (2892 metreküp) derin kazı yapılacağı belirtildi.
BAKANLIK ‘ZARAR VERİLMİYOR’ DEDİ
Sit alanlarının kullanım koşullarını belirleyen ilke kararına aykırı şekilde yapılaşmalara yol açan plaj projesi kamuoyunun tepkisini çekerken, bakanlık yetkilileri korunan alandaki çalışmaların Kurul kararıyla, müze ve kazı başkanlığı denetiminde yapıldığını, ayrıca doğal ve tarihi dokuya zarar verilmediğini açıkladı.
YAPILAŞAN KOYLAR RANTA AÇILACAK ENDİŞESİ
Bakanlık yetkilileri, koydaki yapılaşmanın artacağı ve alanın ranta açılacağı yönündeki endişelere ise projenin ücretsiz halk plajı olduğunu, bakanlık bünyesinde işletileceğini, başka firmalara verilmeyeceği şeklinde karşılık verdi.
TURAŞ A.Ş.’NİN ÇİFTLİĞE DÖNEN PLAJLARI
Ancak Bakanlık bünyesindeki TURAŞ’ın (Turaş Turizm ve Ticaret Anonim Şirketi), adeta Bakanlık bürokratlarının çiftliği haline geldiği ortaya çıktı. Çeşme, Bodrum, Marmaris ve Antalya gibi sahil kentlerinde son yıllarda çok sayıda plaj açan ve “5 yıldızlı” diyerek duyuran TURAŞ’ın işlettiği plajlarda usulsüz tahsisler, rüşvet ve kamu zararına yol açan uygulamalar, şirketin kötü yönetildiğini gösteriyor.
TURAŞ’IN KİRAYA VERME YETKİSİ VAR
Ankara’daki kurumlararası vergi ödeme listesinde ilk 100 firma arasında olduğu belirtilen TURAŞ Turizm Ticaret A.Ş’nin resmî web sayfasında, 1982’de kurulan şirketin, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Döner Sermaye İşletmeleri iştiraki olduğu belirtilerek amaçları özetle şöyle sıralanıyor: “Çevre kirliliği ve çevre sorunlarının önlenmesi ile sağlığa yönelik her türlü üretim ve ticari faaliyette bulunmak. Turizm konusunda her türlü araştırma, planlama, yatırım, işletmecilik, eğitim ve denetim faaliyetlerinde bulunmak, turizm konusunda her türlü yatırıma girişmek, otel, motel, tatilköyü, pansiyon ve benzeri eğlenme ve dinlenme yerleri açmak, işletmek, kiralamak, kiraya vermek, dinlenme tesisler, huzurevleri, her türlü sağlık yatırımları, lokaller, yeme içme tesisleri, kantinler açmak ve işletmek.”
ŞİRKETİN BÜYÜK ORTAĞI TUDAV
Özel şirket statüsünde olan TURAŞ’ın yüzde 51’lik hissesi, Bakanlık bürokratlarının kurduğu TUDAV (Turizm ve Dayanışma Vakfı), yüzde 48’lik kısmı da yine Bakanlık bünyesindeki DÖSİMM’e ait. Geri kalan 1 hisse de şahısların.
MAHKEME TUDAV’A KAYYIM ATADI
Kültür ve Turizm Bakanlığı Bakan Bakan Yardımcısı Nadir Alpaslan’ın başında olduğu vakfa 2020 yılında Kayyım atandı. Gerekçe olarak ise Vakıflar Genel Müdürlüğünün vakıfta yaptığı denetimler olduğu belirtiliyor. TUDAV’ın internet sitesinde “yapım aşamasında” notu belirdikten sonra söz konusu Kayyım atanmasıyla ilgili mahkeme kararının bilgisine de zorunlu olarak yer verilmiş: “Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2020/283 Esas Sayılı Dosyası’nda Alınan Mahkeme Kararı Gereğince: Vakıf Yönetimi görevden alınarak
yerine Kayyım atanmıştır, Tüm üyelere duyurulur.”
KAYINBİRADER GİTTİ, DENETİM BAŞLADI
Bu arada Mahkeme kararıyla Kayyım atanan vakfı denetleyen Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün başında 2010-2019 arasında Nadir Alparslan’ın kayınbiraderi olan Adnan Ertem’in Genel Müdür olarak bulunduğunu anımsatmak gerekiyor. Bugün Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nda Bakan Yardımcısı olarak görev yapan Ertem’in 2019’da Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden ayrılmasının ardından TUDAV’da denetim yapılması ve ardından Kayyım atanması dikkat çekici.
TURAŞ’IN YENİ HEDEFİ PHASELİS KOYLARI
Vakfa Kayyım atandığı için TURAŞ şirketi de Kayyım denetiminde. Ancak milyonlarca liralık ihalelerle inşaatına başlanan Antalya’daki halk plajlarının bu yapıdaki bir kuruluş tarafından nasıl sağlıklı şekilde işletileceğini muamma. Antalya’da Phaselis dışında Küçük Çaltıcak bölgesinde de benzer bir halk plajı bu şirket tarafından işletilecek. Milli park sınırlarında ve korunan alan statüsündeki bölgede de inşaat sürüyor.
HEM BAKAN YARDIMCISI HEM KUVEYT TÜRK YÖNETİCİSİ
Bakan Yardımcısı Nadir Alpaslan deneyimli bir bürokrat. 2007 yılında Cumhurbaşkanlığı’na Abdullah Gül’ün seçilmesinin ardından, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreter Yardımcısı yapılan Alpaslan, 2014’de Erdoğan’ın seçilmesiyle Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreter Yardımcılığı görevine devam etti, 2018’de ise Otel zinciri sahibi Mehmet Nuri Ersoy’un Bakanlık koltuğuna oturtulmasıyla Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı olarak atandı. Nadir Alpaslan, ayrıca 2011’den beri Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi olarak görev yapıyor ve bu görevinden de ayrıca ücret alıyor.
BAKAN YARDIMCISINA MAAŞ DIŞINDA 176 BİN EK KAZANÇ
Gazeteci Müyesser Yıldız, 9 Temmuz 2021 tarihli yazısında Kayyım işinin suyunun çıktığına işaret ederek 2020 yılında işlettiği Bodrum ve Belek’teki plajların büyük ölçüde zararlar ettiğini belirttiği TURAŞ ve yöneticileri hakkında şunları aktarıyordu: “Kayyum meselesinden evvel TURAŞ’ın Yönetim Kurulu üyeleri ve başkanının kimler olduğunu belirtelim. Bu yıl başına kadar Yönetim Kurulu üyeleri Turizm ve Dayanışma Vakfı yöneticileri ve Bakanlık bürokratlarından oluşuyordu. Başkanı ise Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Nadir Alpaslan’dı. Bu ismi nereden tanıyoruz? Son dönemde CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz’ın ifşa ettiği, birden fazla maaş alan bürokratlar listesinden. Yavuzyılmaz’ın tespitine göre, Alpaslan, Bakan Yardımcılığı maaşına ilave, Kuveyt Türk Bank Yönetim Kurulu üyeliği ile üyelik kar payı olmak üzere ayda toplam 176 bin 727 lira kazanıyor.”
NAYLON FATURA İLE MİLYONLARCA LİRALIK DANIŞMANLIK ÜCRETİ
Müyesser Yıldız, çalışanları ve yaptığı işin çerçevesi belli olan TURAŞ’ın, Bakanlık’la sorunu olan otel ve işletmelerle “danışmanlık hizmet sözleşmesi” formülü ile gerçekte böyle bir hizmet verilmediği halde naylon faturalar düzenlendiğine değinerek “örneğin bir otelden 1 milyon, bir diğerinden 8 milyon, bir başkasından 2.5 milyon lira alınmış” iddiasını da aktarıyor.*
BODRUM PLAJI İNŞAATINDA 1,5 MİLYONLUK FAZLADAN ÖDEME SKANDALI
TURAŞ A.Ş’nin Bodrum’da yaptığı halk plajı inşaatının yapım maliyeti ile yüklenici firmaya yapılan ödeme arasında yaklaşık 1,5 milyon TL’lik fark olduğu tespit edildi. Bodrum 3. Sulh Hukuk Mahkemesi’nin 2020/24 sayılı dosyasında bilirkişilerce tespit edilen fahiş fiyat farkı, TURAS A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı Cem Sultan Saral’ın söz konusu işle yetkili olduğu dönemde gerçekleşti. Buna göre TURAŞ A.Ş., Bodrum Halk Plajının inşaatı için yüklenici firmaya 3.550.045.00 TL ödeme yaptı. Ancak bilirkişi raporunda maliyet 2.061.517,62 TL olarak tespit edildi. Şirketin uğradığı zarar yaklaşık 1,5 milyon TL düzeyinde. TURAŞ ve TUDAV’ın avukatları konuyla ilgili 5 Temmuz 2022 tarihinde dönemin Genel Müdür Yardımcısı Cem Sultan Saral’a bir ihtarname göndererek kurumun uğradığı zararla ilgili yargı yoluna başvurulup vurulmasını yolunda bilgi verilmesini talep etti.
BİR AY SONRA GÖREVDEN ALINDI
Bu olaydan yaklaşık bir ay sonra, Ağustos 2022’de dosyada adı geçen ve yapım ihalesinde 1,5 milyonluk fazladan ödeme yapıldığı dönemin sorumlusu olduğu belirtilen TURAŞ A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı Cem Sultan Saral’ın görevine son verildi.
TURAŞ AKRABA ÇİFTLİĞİNE DÖNMÜŞ
Genel Müdür Yardımcısı Cem Sultan Saral’ın Marmaris’teki yeğeni ve Plajlar koordinatörü olan M.İ.İ’nin buraya kendi bacanağını getirerek müdür yaptığı, ve plaj işletmesini işletmeyi bütünüyle kiraya vermeye çalıştığı, İçmeler’de esnaftan kendi hesabına para topladığı da iddialar arasında. Bununla ilgili yaklaşık 600 bin TL’lik zimmet tutanağı tutulduğu, esnafların da ilçe emniyetine şikayette bulunduğu öne sürülüyor.
HALK PLAJINDA HAYALET ŞİRKETLER
TURAŞ’ın işlettiği Antalya Belek Halk Plajı’nda ise A. S. Adındaki bir firmanın ayrı bir işletme
gibi faaliyet gösterdiği, söz konusu firmaya Turaş A.Ş.’nin eski çalışanları tarafından satış yaptırılarak halk plajının zarara uğratıldığı da iddialar arasında. A. S. firmasından Manavgat Vatan Bilgisayar’dan alınan cep telefonlarının da TURAŞ yöneticilerine dağıtıldığı, söz konusu firmanın Antalya’da Çamyuva, Kadriye ve Belek ile Bodrum’daki halk plajlarında kurallara aykırı sözleşme ile faaliyet yürüttüğü de iddia ediliyor.
LARA’DA 500 BİN TL’LİK ŞEMSİYE VURGUNU
TURAŞ A.Ş.’de yaşanan usulsüzlüklerle ilgili hazırlanan raporda, kaçak olarak alınan ve piyasa değeri üstünde ücret ödenen pos cihazından sahte faturaya, şahıs hesabına para aktarılmasından ihalesiz iş vermeye kadar birçok iddia yer alıyor. Antalya’daki Lara Halk Plaji için Ö. İnşaat adlı firmadan satın alınan 1.590.000 TL tutarındaki plaj şemsiyesinin piyasa değerinin 1.060.000 TL olduğu ancak buna rağmen 1,5 katı fiyat üzerinden sipariş verildiği öne sürülen raporda;
Serik Boğazkent’teki arıtma tesisinin çamur yakma işinin de ihalesiz ve teklif usulüne aykırı olarak özel bir firmaya verildiği kaydediliyor.
*https://muyesseryildiz.com/2021/07/09/kayyum-isinin-suyu-cikti/